Bilim

Sınırı Olmayanın Tanımı Olmaz

Bardak, kitap, gözlük, masa ve benzeri maddi nesnelerin birbirinden ayrımını sağlayan şey, gündelik yaşamda şekil dediğimiz, doğrusu biçim olan kavramdır. Bir çay bardağının şekli; ince belli, kulplu, tombul olabilir ama o çay bardağı, bir sürahi ya da bir şişe boyutuna getirilirse, onun artık biçimi değişmiştir; eş deyişle, onun işlevi değişmiştir. Etrafımızda gördüğümüz nesnelerin bir sınırı vardır. Onların tanımlanmalarını olanaklı kılan, sınırlarıdır. O sınır olmasaydı, o nesne o tanımı alamazdı. Sınır, [...]

2022-04-29T13:17:28+00:00Nisan 29th, 2022|Bilim|

Koronavirüs Krizinde Bilimin Yeri

Kovid krizi ile korku ve çaresizlik duygularının, belki de ilk kez bu denli küresel bir ölçekte deneyimlendiği, tarihi bir geçiş dönemine tanıklık ediyoruz. Bir değişime değil de dönüşüme tanıklık etmek, bir düşünürü toplumun diğer bireylerininden daha farklı etkiler. Dönüşüm, bir sürecin sonucu olarak ortaya çıktığı için, düşünürü, sürecin anlamlandırılması gibi ağır bir sorumlulukla karşı karşıya getirir. Pandemi olarak adlandırılmakta acele edilen dönemin başlangıcı, gerçek bir düşünür için bir sürecin devamı [...]

2021-10-31T08:46:51+00:00Ekim 31st, 2021|Bilim|

ABD’de Bilim Çıkmazına Önerilen Bir Model Olarak Atatürk

Stony Brook Üniversitesi, Felsefe Bölümü Kürsü Başkanı Robert Crease, aynı zamanda bir bilim tarihi uzmanı. ABD’de yayımlanmasının üzerinden, henüz bir hafta bile geçmeden, The Workshop and the World: What Ten Thinkers Can Teach Us About Science and Authority[1] adlı kitabı, bilim dünyasında ilgiyle karşılandı. Etkisi dünyaya yön verecek denli önemli on düşünürden birinin Atatürk olduğunun saptandığı bu kitap, Türkiye’de de farklı bir heyecana neden oldu. Artık, buzulların eridiği konusunda bile [...]

2021-03-26T08:26:29+00:00Şubat 20th, 2020|Bilim, Yazılar|

Genetiği Tasarlanmış Bebekler Neden Bir Devrim?

Çinli bilimci, He Jiankui, genetiği tasarlanmış ilk insanlar olan ikiz bebeklerin doğduğunu açıkladı. Lulu ve Nana takma adları verilen bebekleri farklı kılan özellik, insanlarda AIDS virüsünün geçişine izin veren gen olarak bilinen CCR5 geninin, devre dışı bırakılmış olması. Böylece, HIV+ olan babalarının hastalığı onlara aktarılmamış oldu. Çin, ilerleyen satırlarda ele alacağım sakıncaları da olan bu yöntemi, embriyolar üzerinde denediğini geçtiğimiz yıllarda açıklamıştı. Bu konuda en tutucu, yasaları en katı gelişmiş [...]

2021-09-05T13:37:10+00:00Şubat 20th, 2020|Bilim, Yazılar|

Doğru Tedavi Ediliyor muyuz?

Tıpta branşlaşmanın avantajlarının ortadan kalkması, bir kardiyoloğun bizi kalpten; göz doktorunun gözden ibaret kabul etmesiyle başlıyor. Amerika’da, on beş ciddi kronik rahatsızlık tanısından yalnızca birini almış hasta sayısıyla bunların beşinden tanı almış hasta sayısını gösteren grafiklere denk geldim. Aradaki fark endişe verici. Kısaca, bir hastalık tanısını takiben hastalık sayımız artıyor. Buna bağlı olarak içtiğimiz ilaç sayısı da. Verilen ilaçlar, ağırlıklı olarak baskılama ve yavaşlatma odaklı çalışıyor. Çoğu kez, hastalık belirtileri [...]

2021-03-26T08:27:55+00:00Şubat 20th, 2020|Bilim, Yazılar|

Merhaba Yeni Dostum Dr. Burnell

Londra’da bir otel odasındayım. Birkaç gün önce İzmir’de geçirdiğim çene operasyonunun ve seyahatin ağırlığı; sistemime her yerden sızmaya çalışan grip, “annesel” işlerin getirdiği çok yoğun bir koşuşturmaca arasında, bir suçluluk duygusuyla uyandım bu sabah. Yarın yayımlanacak olan yazımı, dünden teslim etmiş olmama karşın “Ne!? Müze ziyaret planı mı?” diye fırça çeken vicdanımla baş başayım. Basınımızda pek de ilgi görmeyen bu kadını anlatmalıyım. Jocelyn Bell Burnell’in, ödül olarak kazandığı üç milyon [...]

2021-03-26T08:28:31+00:00Şubat 20th, 2020|Bilim, Yazılar|

Bir Yapay Zekâ Olarak İnsan

Politik olarak, giderek kendi içine kapanan; neredeyse tamamı, yeniye ve yeniliğe uyum sağlamakta zorlanan bir dine ait; haftalık gündemi, bir Kuzey Avrupa ülkesinin bir yıllık gündemine yetecek denli yoğun bir ülkenin vatandaşları olarak, ve haklı olarak dünya gündemini izlemekte zorlanıyoruz. Bunlara ilâveten, Yapay Zekâ (YZ) ve Robot Teknolojileri (RT) konuları, ürünlerini sorgusuzca tüketebilme hakkımızdan olsa gerek, takip edilecekler listemizin belki de en son sıralarında yer alıyor. Kitap okuma oranlarının düşüklüğü [...]

2021-03-26T08:29:23+00:00Şubat 20th, 2020|Bilim, Yazılar|

Evrim Kuramı Bağlamında Ateist ya da Dindar Olmak

Evrim Kuramı’na karşı çıkanlar, onun yalnızca bir kuram olduğunu, olgusallık taşımadığını ileri sürer. Evrim olgusunun yadsınamaz bir gerçeklik olmasını daha sonra ele almak üzere şimdilik burada bırakarak, kuramların alaycı bir dudak bükme ile geçiştirildiğine sıkça tanık olunduğuna işaret etmek gerek. Bu tutum, doğal bilincin zorunlu bir tutumudur: Doğal bilinç, yalnızca duyu algılarına çarpan verileri, bilgiye dönüştürerek var olur; “Bu bardak vardır, çünkü ona dokunuyor ve onu görüyorum,” oysa, kuramlar (teoriler) [...]

2021-03-26T08:30:02+00:00Şubat 20th, 2020|Bilim, Yazılar|

Hologram Evren

Bundan tam dört yıl önce, dünyanın en prestijli bilimsel dergilerinden biri olan Nature Dergisi’nde, bir grup fizikçinin, evrenimizin tamamının dev bir hologram olduğu yönünde bulgulara ulaştıklarını gösteren çalışmaları yayımlandı. Bu yılın ocak ayında ise İngiliz, Kanadalı ve İtalyan biliminsanlarından oluşan bir grubun yine aynı yönde sonuçlara ulaştıklarını gösteren bir başka makale, Physical Review Letters Dergisi’nde yayımlandı. Heyecanla okuyup, sosyal medyada üst üste paylaştığımız bu çalışma, hızlı tüketim çağının eğilimlerine uygun [...]

2021-03-26T08:34:23+00:00Şubat 17th, 2020|Bilim, Yazılar|

Bedeninden Kurtulan Bir Nüktedan: Stephen Hawking

Anlaşılması en zor konulardan biri olan çağdaş fizik üzerine yazılmış bir kitap, 237 hafta en çok satanlar listesinde kalabilir mi?[1] Kaldı, hem de hızlı etkileşim olanağının, sosyal medyanın olmadığı, 1988 yılında basılan bir kitaptı bu: Zamanın Kısa Tarihi.[2] Yazarı ise bu hafta vefât eden Stephen Hawking. Çoğumuz onu, tekerlekli sandalyesinde, hilkat garibesi biri olarak tanıdık. Oysa, 1942 yılında sağlıklı bir bebek olarak dünyaya gelmişti. Henüz yirmi bir yaşında iken aldığı [...]

2021-03-26T08:35:08+00:00Şubat 17th, 2020|Bilim, Yazılar|