Olay ile Olgu Arasındaki Fark
Etrafı dağlar ve ormanlarla çevrili bir göl düşünün. Kış, tüm şiddetiyle gelmiş, göl donmuş. Donan gölün üzerinde kayan insanlar var. Bu kayanlar arasında bir çift olsun, birbirine çok âşık. Hemen onların yanında, belli ki kaymayı yeni öğrenen bir çocuk. Gölün kenarında, çocuğu kaygıyla takip eden annesi. Gölün öteki tarafında da [...]
Pozitivizm Canımıza Okudu
Aristoteles, Metafizik[1]’inde, hayrete düşen ve şaşıran birinin, bilgisiz olduğunu kabul ettiği için hayrete düşebildiğinden söz eder. Bu nedenle, mitleri sevenin (philomythos) bir bakıma filozof (philosophos) olduğunu söyler. Ona göre mitler, hayret verici şeylerden oluşmuştur. Bu dev akıl, felsefeci değil filozof diyordu; hani, hikmet (bilgelik) sever anlamında; bilgi seven değil. Gelin, [...]
Nesnel Gerçekliğin Olmadığı mı Kanıtlandı?
Bu yılın mart ayı başında önemli bir deney sonucu açıklandı. Nesnel gerçeklik diye bir şeyin olmadığını gösteren bu sonuç, şaşırtıcıydı. Konuyla ilgili yapılan açıklamalar yetersiz kaldı. Binlerce sayfa yazıldı, ama ne olup bittiğiyle ilgili bir türlü tatmin eden bir anlayışa ulaşılamadı. Öznel ve nesnel tanımlarının, “bana göre” anlayışıyla yapılıyor olması, [...]
Diyalektik Nedir?
Einstein’ın “ürkütücü” bulduğu Kuantum Dolaşıklık; iki ya da daha fazla atom-altı parçacığın, birbirlerine olan fiziksel uzaklıklarından bağımsız, eşzamanlı olarak etkileşebileceğinin, başka bir deyişle haberleşebileceğinin ifadesidir. 1935 yılında ortaya atılan bu öngörü, 2008 yılından beri bilimsel bir gerçek olarak ortaya konulmuştur. Etkileşime girmiş iki parçacık, aralarında milyonlarca kilometre de olsa aynı [...]
Özgün, Öznel, Özsel… Nedir Bu Sözcükler?
Özgün, özgür, özne, öznel, özsel… Bu sözcükleri her kullanışımda, “Konserve Karşıtları Birliği”nden iki melek kulaklarımı çektikten sonra omuzlarıma oturup, ayaklarını boşlukta sallarken, hep aynı soruyu sorarlar: “Bağlantının kalıcı yanını hatırladın mı?” Ezberden ve ezbere konuşmaları, davranışları engelleyen bezdirici bir sorumluluk. Öz kökünden bereketlenen her sözcük gibi, özne sözcüğü de, öz [...]
Hegel’de Edimsellik
Hegel, kendi felsefesini ortaya koyduğu ilk kitabı olan Tinin Görüngübilimi’nin hemen ilk sayfalarında felsefeye bilimsel bir biçim vermek istediğine değinerek, “bilme sevgisinin”, “edimsel bilme”ye dönüştürülmesinin önüne koyduğu amaç olduğundan söz eder. Edimin varlığı gerçekleşmeye dayanır, ancak gerçekleşirse kavranılır olur. Edimsel olan için erek, bilinçli yönelme, sine qua non bir özelliktir. [...]
Evi Toparlarken, Varlığın Birliği
Dağınık bir evi toplamamız gerektiğinde, bir yeteneğimize başvururuz: Kategorilerle düşünme. Giysi dolabından başlayalım. Kazaklar kazaklarla, çoraplar çoraplarla (nitelik). Uzun elbiseler bir yana, mini etekler öteki yana (nicelik). Benim tarağım şuraya, karımın tarağı buraya (iyelik). Banyo havluları banyoya, mutfak havluları mutfağa (yer/mekân). En son, banyoyu temizleyeceğim (zaman). Dik durması gereken çizmeler, [...]
Mantık Nedir, Herkes Mantıklı mıdır?
Yaşlı bir insanla konuşurken, onun bir zamanlar çocuk olduğundan şüphe etmeyiz; bu bilgi, onun yaşında içkin (mündemiç) bir bilgidir. Yaşlı kişi bedenin, çocukluk ve gençlik bilgisine sahiptir. Ergenlikte burun morfolojisi nasıl değişecek, ilerleyen yaşlarda cilt nasıl buruşacak bilir. Henüz çocuk olan ise bunları dışsal bilgi olarak bilir; deneyimlememiştir. Belirlenim kazanmış [...]
Aristoteles’ten, Atatürk’e…
Zamansız varlıktan, varlıksız zamana; oradan varoluşun zamanına; derken zaman-mekân-hareket üçlüsünün birbirinden bağımsız olmadığının gösterildiği günümüze dek zaman, İlkçağ filozoflarının da dahil olduğu hararetli tartışma konularından biridir. Aziz Augustinus’un İtiraflar’ının[1], XI. Kitabı’nda ele alındığı biçimiyle zaman varlık ilişkisi, günümüzün zaman anlayışına öncül bir çalışma olarak görülebilir. İnsan algısından bağımsız bir zaman [...]
Biçim İle İçerik Uyumsuzluğu Sorunu: Hekim Mi Doktor Mu?
Son günlerde popüler bir kullanım hâline gelen “doktor düşmanlığı” kalıbı, en az iki yönüyle olanaklı değildir. Öncelikle, bir insan, hemen her türlü koşulda kendi yaşamını birinci plana koyar. Bu biricik varlığın sağlığı bozulduğunda, bir hastalık tehditi ile karşılaşıldığında ilk olarak bir hekime gereksinim duyulur. Bu türden bir kurtarıcıya neden düşman [...]