Yazılar

Ana Sayfa/Yazılar

Merhaba Yeni Dostum Dr. Burnell

Londra’da bir otel odasındayım. Birkaç gün önce İzmir’de geçirdiğim çene operasyonunun ve seyahatin ağırlığı; sistemime her yerden sızmaya çalışan grip, “annesel” işlerin getirdiği çok yoğun bir koşuşturmaca arasında, bir suçluluk duygusuyla uyandım bu sabah. Yarın yayımlanacak olan yazımı, dünden teslim etmiş olmama karşın “Ne!? Müze ziyaret planı mı?” diye fırça çeken vicdanımla baş başayım. Basınımızda pek de ilgi görmeyen bu kadını anlatmalıyım. Jocelyn Bell Burnell’in, ödül olarak kazandığı üç milyon [...]

2021-03-26T08:28:31+00:00Şubat 20th, 2020|Bilim, Yazılar|
Devamı

Bir Yapay Zekâ Olarak İnsan

Politik olarak, giderek kendi içine kapanan; neredeyse tamamı, yeniye ve yeniliğe uyum sağlamakta zorlanan bir dine ait; haftalık gündemi, bir Kuzey Avrupa ülkesinin bir yıllık gündemine yetecek denli yoğun bir ülkenin vatandaşları olarak, ve haklı olarak dünya gündemini izlemekte zorlanıyoruz. Bunlara ilâveten, Yapay Zekâ (YZ) ve Robot Teknolojileri (RT) konuları, ürünlerini sorgusuzca tüketebilme hakkımızdan olsa gerek, takip edilecekler listemizin belki de en son sıralarında yer alıyor. Kitap okuma oranlarının düşüklüğü [...]

2021-03-26T08:29:23+00:00Şubat 20th, 2020|Bilim, Yazılar|
Devamı

Evrim Kuramı Bağlamında Ateist ya da Dindar Olmak

Evrim Kuramı’na karşı çıkanlar, onun yalnızca bir kuram olduğunu, olgusallık taşımadığını ileri sürer. Evrim olgusunun yadsınamaz bir gerçeklik olmasını daha sonra ele almak üzere şimdilik burada bırakarak, kuramların alaycı bir dudak bükme ile geçiştirildiğine sıkça tanık olunduğuna işaret etmek gerek. Bu tutum, doğal bilincin zorunlu bir tutumudur: Doğal bilinç, yalnızca duyu algılarına çarpan verileri, bilgiye dönüştürerek var olur; “Bu bardak vardır, çünkü ona dokunuyor ve onu görüyorum,” oysa, kuramlar (teoriler) [...]

2021-03-26T08:30:02+00:00Şubat 20th, 2020|Bilim, Yazılar|
Devamı

Hologram Evren

Bundan tam dört yıl önce, dünyanın en prestijli bilimsel dergilerinden biri olan Nature Dergisi’nde, bir grup fizikçinin, evrenimizin tamamının dev bir hologram olduğu yönünde bulgulara ulaştıklarını gösteren çalışmaları yayımlandı. Bu yılın ocak ayında ise İngiliz, Kanadalı ve İtalyan biliminsanlarından oluşan bir grubun yine aynı yönde sonuçlara ulaştıklarını gösteren bir başka makale, Physical Review Letters Dergisi’nde yayımlandı. Heyecanla okuyup, sosyal medyada üst üste paylaştığımız bu çalışma, hızlı tüketim çağının eğilimlerine uygun [...]

2021-03-26T08:34:23+00:00Şubat 17th, 2020|Bilim, Yazılar|
Devamı

Bedeninden Kurtulan Bir Nüktedan: Stephen Hawking

Anlaşılması en zor konulardan biri olan çağdaş fizik üzerine yazılmış bir kitap, 237 hafta en çok satanlar listesinde kalabilir mi?[1] Kaldı, hem de hızlı etkileşim olanağının, sosyal medyanın olmadığı, 1988 yılında basılan bir kitaptı bu: Zamanın Kısa Tarihi.[2] Yazarı ise bu hafta vefât eden Stephen Hawking. Çoğumuz onu, tekerlekli sandalyesinde, hilkat garibesi biri olarak tanıdık. Oysa, 1942 yılında sağlıklı bir bebek olarak dünyaya gelmişti. Henüz yirmi bir yaşında iken aldığı [...]

2021-03-26T08:35:08+00:00Şubat 17th, 2020|Bilim, Yazılar|
Devamı

İçimizde Yaşayan Hayalet: Epigenetik

Yakın zamana kadar, annemiz ve babamızdan gelen kalıtsal özelliklerin, bize yalnızca eşey hücreleri aracılığıyla geçtiği düşünülüyordu. Genetik aktarımın, yumurta ve sperm hücrelerindeki kromozomlara ait bilgiyle sınırlı olduğundan emindik. Artık, kalıtımın daha farklı boyutları olduğunu, DNA’mızla sınırlı olmadığını biliyoruz. Bu bilgi, şu anlama geliyor: Bizi doğrudan etkileyen bir kalıtım mekanizması var ve bu mekanizma, DNA dizisinde hiçbir değişiklik olmasa da iş görüyor. Bunu inceleyen bilim dalına epigenetik deniliyor. Etimolojisine bakmak isteyen [...]

2021-03-26T08:35:44+00:00Şubat 16th, 2020|Bilim, Yazılar|
Devamı

Düşüncem, Kaderim Olur mu?

Eskiden, düşünce dünyasının tamamen soyut olduğunu zannederdik. Bırakın ürettiğimiz düşüncenin sorumluluğunu almayı, bir bedel ödemeden var olabildiğimiz tek alan olduğunu sanırdık düşünce yaşamının. Artık, her düşünmemizde bir kodlamayan RNA (Ribonükleik Asit) üretildiğini, epigenetik mekanizmaların devreye girdiğini biliyoruz. Yani düşüncelerimiz, duygularımız bedenleniyor! Epigenetik alanında heyecan verici gelişmeler var. Beyin hücreleri olan nöronlar, öteki nöronlarla nöral ağlar oluştururlar. Nöral ağlar, düşüncelerimiz ya da anılarımız etrafında oluşur. Yeni bir konu üzerinde düşünmek, yeni [...]

2021-03-26T08:38:33+00:00Şubat 16th, 2020|Bilim, Yazılar|
Devamı

Aristoteles’ten, Atatürk’e…

Zamansız varlıktan, varlıksız zamana; oradan varoluşun zamanına; derken zaman-mekân-hareket üçlüsünün birbirinden bağımsız olmadığının gösterildiği günümüze dek zaman, İlkçağ filozoflarının da dahil olduğu hararetli tartışma konularından biridir. Aziz Augustinus’un İtiraflar’ının[1], XI. Kitabı’nda ele alındığı biçimiyle zaman varlık ilişkisi, günümüzün zaman anlayışına öncül bir çalışma olarak görülebilir. İnsan algısından bağımsız bir zaman anlayışının olanaklılığını sorgulayan Tanrıbilimci bu filozof, zamanı, geçmiş, şimdi ve gelecek olarak ayırarak bilinçle olan ilişkisini ortaya koymuştur: Anımsamayı geçmiş, [...]

2021-03-26T08:39:10+00:00Şubat 7th, 2020|Felsefe, Politika, Yazılar|
Devamı

Mantık Nedir, Herkes Mantıklı mıdır?

Yaşlı bir insanla konuşurken, onun bir zamanlar çocuk olduğundan şüphe etmeyiz; bu bilgi, onun yaşında içkin (mündemiç) bir bilgidir. Yaşlı kişi bedenin, çocukluk ve gençlik bilgisine sahiptir. Ergenlikte burun morfolojisi nasıl değişecek, ilerleyen yaşlarda cilt nasıl buruşacak bilir. Henüz çocuk olan ise bunları dışsal bilgi olarak bilir; deneyimlememiştir. Belirlenim kazanmış ve zorunlu olan bu işleyişin bir yasalılık taşıdığını, duyu algılarımız aracılığıyla gözlemleyebildiğimiz için yadsıyamayız. Düşünce dünyasına girildiğinde, henüz onun yasalılığını [...]

2021-03-26T08:39:53+00:00Şubat 7th, 2020|Felsefe, Yazılar|
Devamı

Evi Toparlarken, Varlığın Birliği

Dağınık bir evi toplamamız gerektiğinde, bir yeteneğimize başvururuz: Kategorilerle düşünme. Giysi dolabından başlayalım. Kazaklar kazaklarla, çoraplar çoraplarla (nitelik). Uzun elbiseler bir yana, mini etekler öteki yana (nicelik). Benim tarağım şuraya, karımın tarağı buraya (iyelik). Banyo havluları banyoya, mutfak havluları mutfağa (yer/mekân). En son, banyoyu temizleyeceğim (zaman). Dik durması gereken çizmeler, ayakkabı dolabının rafsız bölümüne (durum). Kadehler, cam bardak dolabına (ilişki). Buruşturduğum (etkinlik) kâğıtlar (edilginlik), çöp sepetine. Aristoteles’e göre, elimizi attığımız [...]

2021-05-29T07:51:06+00:00Şubat 6th, 2020|Felsefe, Yazılar|
Devamı